چند سالی است که در خصوص مالکیت ۵ کشور حاشیه دریای خزر مذاکرات مفصل ،با چانه زنی های گسترده در حال انجام است تا مشخص شود هر کشوری از منابع دریا و زیر دریا چه سهم و عرصه ای خواهند داشت.در این سالها کشورهای منطقه برداشت خود از مخازن زیر دریا و دریا را به شدت و قدرت تمام خود ادامه داده اند و عملا ایران را در این حوزه بی نصیب گذارده بودند.چرا که ایران بدون امکانات ویژه دریانوردی در دریای خزر حتی در حوزه شیلات هم نتوانسته بود همپای روسیه و کشورهای دیگر از این منطقه برداشت کند زیرا امواج خاص دریاچه خزر یا دریای کاسپین آنچنان بوده که روسیه در این خصوص بتازد و جولان دهد.بر همین اساس بود که ایران از سالیان دراز گذشته برنامه توسعه حضور و برداشت خود از این دریای پر نعمت را برنامه‌ریزی کرد و به موضوع برداشت های نفت و گاز اذربایجان،قزاقستان و ترکمنستان نگاه ویژه تری را لحاظ داشت.این گونه بود که با همکاری دستگاه دیپلماسی و وزارت نفت پروژه ای برای اکتشاف در خزر آغاز شد و سکوی حفاری نیمه شناور ایران – امیرکبیر در این دریا فعال شد تا در دریای کاسپین منجر به کشف ذخایر جدید گاز برای کشور شود.
سال ۷۷ آغازنگاه سهم خواهی ایران از نفت و گاز کاسپین
شرکت ملی نفت ایران،مطالعات جامع و سیستماتیک دریای کاسپین و محدوده جنوبی آن را در سالهای ۷۹-۱۳۷۷ انجام داد و ضمن ایجاد بانک اطلاعاتی جامع شامل اطلاعات پایه لرزه نگاری و پتروفیزیکی، زمین‌شناسی ژئوشیمیائی کلیه اطلاعات فنی مورد نیاز فعالیتهای اکتشافی اعم از اطلاعات لرزه نگاری کشورهای همسایه و اطلاعات مربوط به چاههای آنها تحصیل و با ادغام اطلاعات موجود ساحلی (۱۱ هزار کیلومتر) و برداشت اطلاعات منطقه عمیق (۱۰ هزار کیلومتر)، شبکه لرزه نگاری یکپارچه متصل به ۳۰ چاه ایجاد کرد که بر اساس آن چهارچوب اصلی مطالعه ذخایر دریای کاسپین تشکیل شد.
این اطلاعات به اضافه اطلاعات ماهواره‌ای دریا و اطلاعات حاصل از عملیات نمونه‌برداری از کف دریا و پایه مطالعات جامع زمین‌شناسی، ژئوفیزیکی و ژئوشیمیائی گردید که نتایج درخشانی را به همراه داشت و درنهایت برای اولین بار تصویر جامعی از ساختارهای موجود در منطقه کاسپین جنوبی شناسایی شد که بر اساس آن ۴۶ ساختار کوچک و بزرگ نفتی مشخص شده که از این میان تعداد ۸ ساختار آن جزو ساختارهای بسیار خوب طبقه بندی شده است. تمامی این ۸ ساختار در قسمت جنوبی و عمیق دریای کاسپین (بین ۵۵۰ تا ۸۰۰ متر ) واقع شده است.
شناور امیر کبیر، می تواند درسطح آب به صورت نیمه شناور، عملیات حفاری را تا عمق ۱۰۳۰ متری سطح دریا و تا شش هزار متری بستر دریا انجام دهد ،وزنی (بدون متعلقات) ۱۴ هزار تنی دارد و مقرر است تا در ادامه فعالیتش کار اکتشاف های بیشتر در آبهای عمیق جنوب دریای کاسپین را امکان پذیر کند.
سال ۹۰ و استشمام بوی گاز از کاسپین
۲۰ آذر سال ۹۰ روزی خاطره انگیز برای منافع ملی ما شده است چرا که به صورت رسمی از کشف منابع گازی در دریای کاسپین خبر داده شده و می رود تا ملت ایران سهم خود را از این دریا برداشت کند.در این خصوص علی اصولی، مدیرعامل شرکت نفت خزر در گفت وگو با خبرنگار قانون ،با تایید رسمی این اکتشاف ،این نوید را به مردم ایران داد که به زودی خبر های خوش دیگر برای کشف نفت در این مخزن را نیز ارائه کند.
وی در خصوص موقعیت جغرافیایی میدان گازی کشف شده افزود:مخزن کنونی در عمق۲۴۳۰ متری و در گسلی ۳۴۰۰ متری قرار دارد و با کشف گاز در این مخزن به احتمال فراوان به زودی و در ۲۰۰ متر پایین تر به نفت خواهیم رسید.
وی در خصوص اینکه ایا این میدان با کشوری از همسایگان ایران مشترک است و یا این احتمال می رود که مشترک شود نیز توضیح داد:مخزن کاسپین به صورت قطع مشترک نیست و در محدوده جغرافیایی ایران قرار دارد.
گاز مخزن کاسپین ،قطعا در محدوده جغرافیایی ایران است
مدیرعامل شرکت نفت خزر، در پاسخ به این پرسش که با ابهام موجود در رژیم حقوقی خرر آیا احتمال ادعای کشورهای همسایه در این مخزن وجود دارد یا خیر نیز گفت:میدان یاد شده پس از خط فرضی موهوم(بین منطقه حسینقلی و استارا) و در نزدیکی نقطه صفر مرزی ابی حدود ۲۰ درصدی قرار دارد و اگر دقیق بخواهیم بگوییم در محدوده سهم ۱۸ درصدی ایران از دریای کاسپین است ،پس به هیچ وجه امکان ادعایی بر همسایه ها پیش نخواهد آمد و کامل در عرصه جغرافیایی ایران است.
وی در خصوص وضعیت این میدان در شرایطی که هنوز رژیم حقوقی خزر بلاتکلیف است نیز تاکید کرد:کلیه مسائل اجرایی در این میدان با هماهنگی وزارت امور خارجه و شورای امنتیت ملی انجام شده است تا منافع ملی در این خصوص حفظ و حراست شود.
وی در تشریح وضعیت این میدان و ساختار بلوک۶.۲ ادامه داد:در مرحله اول در بلوک ۶.۲ جستجو برای اکتشاف ممکن بود به گاز،نفت ، آب و یا هیچ منجر می شد که خوشبختانه در این فاز منجر به کشف گاز شده است و پیش بینی می شود تا به زودی به نفت هم برسد.
تحقق خواست مردم برای برداشت از منابع کاسپین
علی اصولی تاکید کرد:تاکید ویژه در این منطقه بر برداشت منابع هیدروکربوری است که سالها بود کشورهای دیگر برداشت می کردند و مردم ما فکر می‌کردند ما نمی‌توانیم برداشت کنیم که خوشبختانه با رسیدن به این منبع،این مهم مرتفع شد.
وی درباره برداشت دیگر کشورها از منابع هیدروکربوری در دریای کاسپین گفت: چهار کشور همسایه از منابع بهره برداری می کنند و تا کنون برآوردهای رسمی و غیر رسمی از سوی سازمان ها و کشورهای مختلف در مورد حجم ذخایر این دریا اعلام شده که بیشتر این آمارها در خشکی و آب های کم عمق دریای کاسپین است و هنوز ذخایر قطعی این دریا مشخص نیست.
وی در توضیح آماری خود افزود: آخرین آمارها حاکی از آن است که کشور آذربایجان ۹۶۰ هزار بشکه، قزاقستان یک میلیون و ۵۸۰ هزار بشکه و ترکمنستان یکصد و ۸۸ هزار بشکه از خزر نفت تولید می‌کنند و ترکمنستان، بیشترین گاز را که به طور عمده از مخازن خشکی است، تولید می کند.
