پس از دو سال تلاش و رایزنی تیم مذاکره کننده دولت یازدهم، دریچه ای نو به روی اقتصاد ایران گشوده و برجام اجرایی شد تا در این برهه حساس در پساتحریم وضعیت صنعت نفت به عنوان موثرترین و جذاب ترین حوزه در اقتصاد ایران به منظور جذب سرمایه، مشارکت فنی خارجی و توسعه هدفمند در تمامی شئون مورد بازنگری و رصد دقیق قرار گیرد.
در میان موضوع های مورد بررسی حول توسعه نفت، آنچه ایجاد نگرانی کرده است تصور احتمال کنار گذاشته شدن شرکت های داخلی از پروژه های در حال اجرای صنعت نفت است موضوعی که به نظر می رسد در صورت اجرایی شدن، اقتصاد کشور را در فضای پسا برجام با چالش رو به رو سازد.
آنچه پیمانکاران باید مورد توجه قرار دهند مسئله حضور ایران و موفقیت آن در عرصه بازار رقابت بین المللی است و به طور قطع اجرای کار با کیفیت با زمانبندی دقیق و مسئولیت شناسی از سوی پیمانکاران مورد توجه مسولان نفتی است.
در این بازار رقابت میان شرکت های ایرانی و خارجی آنچه مهم است کیفیت و توانمندی در اجرای پروژه هاست. گاهی تصور می شود که در رقابت میان شرکت های ایرانی و خارجی، صنعت نوظهور و رو به رشد تولید کالای صنعت نفت در ایران محکوم به شکست است و این تصور دل نگرانی هایی را برای فعالان این عرصه به وجود آورده است؛ در حالی که تجربه سال های تحریم و کارنامه درخشان پیمانکاران داخلی در به ثمر نشاندن فازهای پیچیده پارس جنوبی به ویژه فاز ۱۲ که لقب ایرانی ترین فاز را به خود اختصاص داده است، گواهی است بر این که توان ملی کردن زیرساخت های توسعه ای صنعت نفت در داخل وجود دارد.
ظرفیت شرکت‌ها و سازندگان ایرانی با مشارکت در طرح‌های توسعه پارس جنوبی رشد کرده و به بلوغ رسیده است، به طوری که هم‌اکنون پیمانکاران بزرگ و توانمند ایرانی در صنعت نفت فعال شده و توانایی مدیریت و اجرای ابرپروژه‌ها را به صورت مستقل در اختیار دارند.
از طرفی توجه به این نکته که شرکت های خارجی امکان مشارکت در پارس جنوبی به صورت رهبر یک کنسرسیوم در یک پروژه کامل شامل مدیریت، ساخت، تأمین مالی و تجهیزات ندارد، ضروری است. این شرکت ها فقط می‌توانند با مذاکره پیمانکاران ایرانی در کنسرسیوم فازهای در دست اجرا مشارکت کنند و این مشارکت می تواند فرصتی برای رشد پیمانکاران داخلی باشد.
به گفته مشاور مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، هم‌اکنون برای اجرای ابرپروژه های پارس جنوبی از نظر رهبری پروژه، توانمندی پیمانکاران، اجرای کیفی پروژه، تأمین منابع مالی، تأمین تجهیزات و مسائل تکنولوژیکی هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.
همانطور که تحریم ها برای تقویت تولید داخل صنعت نفت کشور به صورت یک نعمت بزرگ عمل کرد، رفع آن و حضور رقبای نفتی غربی هم می تواند فرصتی برای رشد توانمندی های شرکت های ایرانی باشد.
انتظار می رود که در فضای پساتحریم و با حضور شرکت های نفتی غربی، پیمانکاران داخلی بیش از پیش نقاط قوت خود را تقویت کنند و با مسئولیت شناسی و زمانبندی دقیق بیشتر، متعهد شوند تا در اثنای اجرای پروژه ها رشد کنند و در بازار رقابت برنده میدان باشند.
از نمونه های موفق استفاده از فرصت ایجاد شده در پساتحریم برای رشد توانمندی ها می توان به امضا نخستین تفاهم نامه بین المللی انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران با همتای خود انجمن صنایع معدنی و نفت ایتالیا با حضور وزرای کابینه دولت ایران و ایتالیا در پساتحریم، اشاره کرد.
انتقال تکنولوژی، آموزش، تولید مشترک و سرمایه گذاری از محورهای اصلی این سند استراتژیک است که به زعم بسیاری از اعضای استصنا، بزرگترین دستاورد بین المللی این انجمن در فضای پسابرجام است.
به گفته رضا خیامیان، رئیس انجمن استصنا با امضای این تفاهم نامه، طراحی و ساخت تجهیزات صنعت نفت وارد مرحله جدیدی می شود و سهم صنعتگران داخلی در پساتحریم بیش از پیش افزایش می یابد.
پساتحریم ضمن اینکه زمینه ای را برای حضور پر رنگ تر شرکت های ایرانی در بازارهای جهانی فراهم می کند، می تواند فرصتی باشد برای ورود دانش فنی و فناوری اقلام و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت و اخذ گواهینامه های کیفیت معتبر بین المللی برای کالاهای ساخت داخل و باز ورود به عرصه رقابت بین المللی.
بررسی ها نشان می دهد که اغلب کشورهای منطقه مصرف‌کننده تجهیزات صنعت نفت هستند، اما ایران در ساخت تجهیزات صنعت نفت پیشتار بوده و توانمندترین کشور منطقه در ساخت کالاها و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت به شمار می‌رود از این رو پساتحریم برای شرکت های داخلی فرصت است. فرصتی برای خودنمایی نه تهدیدی برای انزوا.
نکته بسیار مهمی که نباید آن را از نظر دور داشت ضرورت اعتماد مسولان به توانمندی داخلی و مهمتر از آن توجه پیمانکاران به سه شاخص مهم اجرای پروژه ها یعنی زمان، کیفیت و قیمت تمام شده کالاها و تجهیزات ساخت داخل است. توجه به شاخص های مطروحه، عامل مهمی در موفقیت ایران در بازار رقابت دوران پساتحریم است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
به طور قطع نگاه دست اندرکاران صنعت معظم نفت به پیمانکاران داخلی و خارجی نیز بدون تبعیض است و آنچه از نگاه آنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است اجرای به موقع و با کیفیت پروژه هاست. بازار، بازار رقابت است و برنده کسی است که توانمندتر است.
