مقاله اختصاصی کریس کوک، رئیس سابق بورس بین المللی نفت لندن، مدیر شرکت پترواسکاتلند و محقق ارشد دانشگاه UCL انگلستان.
چند نوآوری در ارتباط با چیزی که من آن را «شبکه طبیعی» می نامم، وجود دارد که برتر از شبکه های داخلی کشورهای ساحلی دریای خزر است.
به گزارش پایگاه اطلاعات و فن آوری فراساحل به نقل از شانا، راه اندازی طرح ابتکاری شبکه انرژی خزر درروز دوشنبه ٣١ خردادماه ١٣٩۵ (٢٠ ژوئن ٢٠١۶) در موسسه پژوهش در مدیریت و برنامه ریزی انرژی وابسته به دانشگاه تهران نباید دست کم گرفته شود.
توافقنامه معرفی و راه اندازی مطالعه طرح مذکور را دکتر حسین ایرانمنش به نمایندگی از سوی موسسه پژوهش در مدیریت و برنامه ریزی انرژی – دانشگاه تهران بعنوان بخش عمومی (دولتی) و آکادمیک، پرفسور دکتر حسین میر محمد صادقی رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران بعنوان بخش خصوصی و من بعنوان نماینده شرکت پترواسکاتلند از سوی یک کنسرسیوم از متخصصان خدمات انرژی امضاء کردیم.
نظریه مرتبط با این طرح نخستین بار در نشستی که سازمان ملل و منشور انرژی (ECT) در عشق آباد در ماه دسامبر ٢٠١۴ برگزار کرد، مطرح شد و هدف اصلی از برگزاری آن بهبود تامین امنیت انرژی اتحادیه اروپا از حوزه دریای خزر به منظور گسترش کریدور جنوبی به شرق اروپا بود.
در نشست مذکور عزیزالله رمضانی عضو هئیت مدیره و مدیرامور بین الملل شرکت ملی گاز ایران در سخنرانی اش به این نکته اشاره کرد که بهتر است ترکمنستان با تاسیس نیروگاه گازی با راندمان بالای ۶٠ درصد، گاز طبیعی اش را به برق تبدیل و از طریق شبکه کابلی برق مستقیم ولتاژ بالا(HVDC) صادر کند که در مقایسه با صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله، با صرفه تر است.
*شبکه انرژی خزر
اگرچه من در آن سخنرانی پیشنهاد اتصال سه گانه شبکه های برق قزاقستان، آذربایجان، و ترکمنستان را دادم ، اما واقعیت آن است که برق انتقالی از طریق این شبکه در ابتدا برق تولیدی در نیروگاه های گازی خواهد بود و سپس برق تولیدی از طریق انرژی های جایگزین فسیلی نظیر انرژی خورشیدی و بادی هم به این شبکه خواهند پیوست.
چند نوآوری در ارتباط با چیزی که من آن را «شبکه طبیعی» می نامم، وجود دارد که برتر از شبکه های داخلی کشورهای ساحلی دریای خزر است.
اول اینکه ساختار تولید و توزیع انرژی در این شبکه مطابق با اصل کمترین مصرف (هزینه) سوخت کربنی خواهد بود، به این معنی که برای تولید هرنوع کالا و خدمات کمترین استفاده از سوخت های کربنی مد نظر قرار خواهد گرفت.
فشار وارده به دانمارک در طول حدود ۴٠ سال پس از شوک قیمتهای نفتی، نشان می دهد که این تنها راه سازنده ایست که می توان استفاده از سوخت کربنی (و در نتیجه دی اکسید کربن) را بطور مطمئن و پایدارکاهش داد.
زیرساختهای انرژی دانمارک، از طریق سرمایه گذاری مستقیم یا غیرمستقیم بخش عمومی شکل گرفت، اما مشکل اساسی این بازار این است که اصل «کمترین مصرف سوخت کربنی» در تعارض با تمایل حاضران این بازار است که اصل «کمترین مصرف دلاری» را رأس کار خود قرار می دهند و نتایج بسیار متفاوتی حاصل می شود.
تعریف انرژی به عنوان فراهم آورنده خدمات
نوآوری دوم، تامین مالی و سرمایه گذاری بلند مدت در ایجاد و توسعه زیرساختهای انرژی است. پترواسکاتلند پیشنهاد استفاده گسترده دو نوع معاوضه ( سواپ) انرژی را داده است. اول، سواپ مکانی، که بوسیله آن جریان انرژی را که به مکانی وارد می شود با جریان انرژی که از مکان دیگری خارج می شود جابجا می کند (مانند سواپ نفتی خزر)، و دوم، سواپ نوع انرژی است مانند معاوضه گاز دربرابر برق، نفت خام دربرابر فراورده های نفتی ، تامین سوخت دربرابر خدمات حمل و نقل، و غیره.
اما شاید مهمترین شکل سواپ در سال ١٧٧٨ بوسیله جیمز وات مخترع و مهندس نامدار اسکاتلندی انجام شد که به جای فروش موتور بخار جدید با کارائی بالای خود به صاحبان معدن برای پمپ آب، در عوض ٣٣ درصد ذغالسنگی که صرفه جویی می شد، به آنها کرایه داد. این معادن برای استخراج قلع (حلب)، زغال سنگ می سوزاندند و بوسیله یک پمپ آب معدن را تخلیه می کردند. وی پیشنهاد کرد که موتور بخار جدید او را در اختیار آنها بگذارد تا از استفاده کنند ولی آنرا فروخت. در رواقع او حق استفاده از موتور بخاری جدید اش را با میزان سوختی که صرفه جوئی می شد معاوضه کرد.
این معاوضه «ارزش استفاده از فن آوری» با «ارزش صرفه جویی سوخت کربنی» را می توان “مشارکت سرمایه” یا “پمپاژ به عنوان یک خدمت” نامید. نتیجه این عمل هم به سود جیمز وات و هم به سود صاحبان معدن قلع در انگلستان بود . هرچه او راندمان موتورهای بخار را افزایش می داد، زغالسنگ بیشتری صرفه جویی میشد و درنتیجه سود هر دو طرف افزایش پیدا می کرد.
بنابراین، اولین عنصر کلیدی طرح شبکه انرژی خزر استفاده از سواپ انرژی برای سرمایه گذاری در انرژیهای نو و پروژه های بهبود راندمان مصرف انرژی است.
اعتبارات انرژی
مشکل مربوط به سواپ انرژی این است که فراهم کننده سوخت یا فن آوری ممکن است بهره ای از جریان انرژی نداشته باشد. نوآوری اساسی در اینجا پیش پرداخت اعتبارات انرژی است که سرمایه گذاران یا مشتریان را قادر می کند با پیش پرداخت، سرمایه گذاری کنند. فراهم کننده انرژی در قبال ارزشی که دریافت می کند تنها در برابر پذیرنده متعهد می شود و او نیز می پذیرد که وجه انرژی را پرداخت کند. این نوع تامین مالی، بدهی نیست، زیرا هیچ اجباری به پرداخت پول وجود ندارد؛ مشتقه نیز نیست، زیرا اجباری به تحویل وجود ندارد، و مالکیت هم نیست. در واقع، این روش یک ابزار سرمایه گذاری است که هزاران سال پیش از این، برای سرمایه گذاری با تعریف امروزی رایج بود.
به منظور ایجاد یک سکوی (پلتفرم) مالی در شبکه انرژی خزر که از طریق آن تولیدکنندگان انرژی ابزارهای اعتباری یکدیگر را بپذیرند لازم است یک سیستم حسابداری، یک سیستم پیامرسان، و یک سیستم بیمه ریسک متقابل معروف به پی اند آی کلوب (درصنعت کشتیرانی )، ایجاد شود که به مدت ١۴٠ سال خطر های کشتیرانی را پوشش داده است. مدیریت ریسک نیز باید به وسیله یک موسسه خدمات که حدود صدور اعتبار را می سنجد انجام شود.
یک بازار هوشمند
طرح شبکه انرژی خزر، ترکیب یک شبکه فیزیکی انرژی بهینه سازی شده با تامین مالی و تجارت شبکه ای است که تولیدکنندگان را به طور مستقیم به مصرف کنندگان ارتباط می دهد. نتیجه این امر که یک بازار هوشمند است که توان تولیدی برای انتقال انرژی به مصرف کننده، به جای تولید کننده ای با کمترین هزینه کار می کند، از سوی تولیدکننده ای ایجاد می شود که بیشترین بهره وری را در کمترین استفاده از سوخت دارد.
گامهای بعدی
این طرح در حال حاضر در چند کارگاه داخلی و منطقه ای با هدف به کارگیری سریع پروژه های مفهومی در حوزه انرژی بررسی می شود. هدف این طرح مفهومی جایگزینی رقابت مخرب برای فروش در صنعت بالادستی انرژی به عنوان یک کالا با همکاری در به اشتراک گذاری هزینه ها در منطقه از طریق تعریف و اجرای پروژه ها تحت عنوان جدید انرژی فراهم آورنده خدمات است.
همان طور که در تهران اشاره کردم، راه حل یک مشکل هیچ وقت از درون یک سیستم بیرون نمی آید و سیاستهای ابتکاری اگر از جانب یک شخص بیرونی، مثل من، پیشنهاد شوند بسیار جدی گرفته می شوند. به عقیده من، جدا شدن ایران از بازارهای جهانی و سیستمهای بانکی، آنها را در موقعیت منحصر بفردی قرار می دهد تا راه حلهای موثر و عملی ارائه دهند (همانطور که بیش از ۴٠ سال پیش برای دانمارک در مورد تامین امنیت انرژی رخ داد) که به نوبه خود توافق بیست و یکمین اجلاس سالیانه کنوانسیون تغییر اقلیم (COP٢١) را در عمل به اجرا می گذارد.
