اکنون نیز افزایش تنش‌ها بین ایران و عربستان می‌تواند به سوخت جدیدی برای جهش قیمت طلای سیاه تبدیل شود. روزانه حدود ۱۹ میلیون بشکه نفت خام از تنگه هرمز عبور می‌کند که عرضه آن می‌تواند با افزایش تنش‌ها میان تهران و ریاض متوقف شود؛ امری که به عقیده کارشناسان ممکن است بهای نفت را حتی تا ۲۰۰ دلار بر بشکه نیز برساند.
این روزها شاهد رشد شدید قیمت نفت و عبور آن از مرز ۶۴ دلار هستیم؛ رشدی که با اهرم ریسک‌های ژئوپلیتیک رخ داده و درصورت تداوم می‌تواند نفت را به سطوح قیمتی بسیار بالاتری نیز سوق دهد. برخی سناریوها با درنظر گرفتن افزایش اختلافات بین ایران و عربستان و بسته شدن تنگه هرمز به دنبال آن، عبور نفت از مرز ۲۰۰ دلار را نیز محتمل دانسته‌اند. نگاهی به تاریخ ۴۵ ساله طلای سیاه نشان می‌دهد که هیچ‌گاه نتوانسته نسبت به بحران‌های سیاسی و منطقه‌ای بی‌تفاوت باشد. به گزارش پایگاه اطلاعات و فن آوری فراساحل به نقل از دنیای اقتصاد، بنابر این در حال حاضر نیز برآوردها از رشد شدید قیمت نفت نمی‌تواند چندان از واقعیت به دور باشد. در واقع زمانی که بحران در کشورهای مصرف‌کننده رخ دهد، نگرانی از کاهش تقاضا قیمت‌ها را به سمت پایین هل می‌دهد و هرگاه بحران در کشورهای تولیدکننده نفت اتفاق افتد، قیمت نفت از ترس کمبود عرضه رو به رشد می‌گذارد. نفت گاهی حتی پا را فراتر گذاشته و خود عامل وقوع درگیری و تقابل‌های نظامی بوده است.
نفت ۲۰۰ دلاری در راه است؟
یکی از مهم‌ترین عوامل رسیدن نفت به بیش از ۶۴ دلار بر بشکه نگرانی از درگیری‌های ژئوپلیتیک است که عربستان در مرکز همه این ریسک‌ها قرار دارد. از سویی افزایش اختلافات داخلی عربستان که در عزل‌ها و دستگیری‌های اخیر مقامات این کشور نمود یافته، موجب نگرانی از فروپاشی ساختار قدرت در این کشور و سقوط حکومت آل‌سعود شده و از سوی دیگر تهدیدها و ادعاهای عربستان نسبت به ایران، نگرانی از شروع جنگ دیگری در خاورمیانه را به دنبال داشته است. حمله موشکی حوثی‌های یمن به خاک عربستان از سوی مقامات سعودی به ایران نسبت داده شده و از این رو احتمال افزایش درگیری بین دو کشور افزایش یافته است. هر دو این عوامل بر بهای نفت اثرگذر بوده است؛ چراکه تاریخ بارها نشان داده که نفت هیچ گاه نتوانسته به تحولات سیاسی بی‌تفاوت باشد. به خصوص تحولاتی که به کاهش عرضه یا تقاضای نفت در بازارهای جهانی بینجامد.
از این رو سایت خبری CNBC روز گذشته در تحلیلی نسبت به رسیدن بهای نفت به حدود ۲۰۰ دلار با تداوم درگیری‌ها و بسته شدن تنگه هرمز خبر داد. به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، حدود ۱۹ میلیون بشکه یعنی معادل ۲۰ درصد از عرضه نفتی جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند. این تنگه که بین ایران و عمان قرار گرفته است، کشورهای نفت‌خیز حاشیه خلیج فارس را به آبهای آزاد وصل می‌کند. با این حال تنگه هرمز در باریک‌ترین قسمت حدود ۲۱ مایل (۷/ ۳۳ کیلومتر) عرض دارد، بنابراین در صورتی که آتش اختلافات بین ایران و عربستان افروخته شود، این آبراه حیاتی به‌راحتی قابل مسدود شدن است. کاهش ۲۰درصدی عرضه جهانی نفت می‌تواند قیمت نفت را به محدوده ۲۰۰ دلار در هر بشکه برساند. آن‌طور که CNBC نوشته است، عبور و مرور نفتکش‌ها از طریق این تنگه حتی بدون شلیک یک گلوله نیز می‌تواند متوقف شود؛ چراکه اگر شرکت‌های بیمه‌کننده کشتی‌ها احساس کنند که احتمال حمله به یک تانکر نفتی در منطقه وجود دارد پوشش بیمه‌ای خود را لغو می‌کنند یا نرخ بیمه کشتی‌های عبوری را به‌شکل فوق‌العاده‌ای بالا خواهند برد. در این شرایط، کشتی‌داران ممکن است تصمیم بگیرند تا فروکش کردن تنش‌ها، کشتی‌های خود را از این مسیر عبور ندهند. تاثیر بسته شدن تنگه هرمز بر اقتصاد جهانی شدید و فوری خواهد بود. در این زمینه CNBC به بحران کانال سوئز در سال ۱۹۵۷ که موجب حذف ۱۰درصد از تولید نفت جهانی از بازار شد و آمریکا و اروپا را با رکود اقتصادی یک ساله مواجه کرد، اشاره می‌کند. وقوع چنین اتفاقی در تنگه هرمز در حال حاضر شاید مانند گذشته در اقتصاد کشورهای غربی اثرگذار نباشد، اما می‌تواند چین را با بحران جدی مواجه کند.تاثیر وقایع سیاسی بر نفت یا استفاده از نفت به‌عنوان یک سلاح در تحولات سیاسی داستان بسیار طولانی دارد که قدمت آن حداقل به ۴۵ سال پیش می‌رسد.
جنگ یوم کیپور
شروع تاثیرگیری قیمت نفت از بحران‌های سیاسی به سال ۱۹۷۳ و جنگ بین اعراب و اسرائیل (جنگ یوم کیپور) باز‌می‌گردد. یوم کیپور که موجب «اولین بحران نفتی» شد، جنگی است که در آن اولین‌بار کشورهای نفت‌خیز از نفت به‌عنوان سلاحی برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود استفاده کردند. به این معنا که کشورهای عربی عضو اوپک برای تحت فشار قرار دادن غرب به دلیل حمایت این کشورها از اسرائیل درجنگ یوم‌کیپور، فروش نفت به غرب را تحریم کردند. این موضوع باعث شد که قیمت نفت از ۳ دلار بر بشکه به حدود ۱۲ دلار افزایش یابد.تحریم نفتی غرب ازسوی اعراب تاثیرات مهمی بر سرنوشت دو طرف یعنی کشورهای مصرف‌کننده و تولیدکننده نفت گذاشت. این تحریم که منجر به قحطی بنزین در غرب و ایجاد شرایط اسفناکی در این کشورها به خصوص آمریکا شد، تغییر سیاست این کشورها را به دنبال داشت. بعد از اولین شوک نفتی، کشورهای واردکننده نفت دست به اقداماتی زدند که وابستگی خود به کشورهای خاورمیانه را کاهش دهند. اول اینکه آنها به کاهش مصرف انرژی و بهینهسازی سوخت بیش از قبل توجه کرده و از سویی به دنبال کشف منابع دیگر انرژی از جمله انرژی هسته‌ای رفتند. آنها همچنین ارتقای تکنولوژی تولید را در دستور کار قراردادند به‌طوری‌که تولید نفت از ذخایر پیر آمریکا و ذخایر دریایی شمال اروپا مقرون به صرفه شد. به دنبال این اقدامات تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک افزایش یافت. آنها همچنین در سال ۱۹۷۴ به تاسیس آژانس بین‌المللی انرژی با هدف حمایت از منافع کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) اقدام کردند. ساخت انبارهای نفتی در این کشورها یکی از مهم‌ترین دستورات آژانس بود تا آنها را در برابر شوک‌های احتمالی مانند سال ۱۹۷۳ بیمه کند.
انقلاب و جنگ ایران و عراق
اما رشد قیمت نفت در فاصله سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۱ ادامه یافت و قیمت‌ها حدودا دو برابر شد. یعنی از حدود ۱۵ دلار به بیش از ۳۵ دلار رسید. ایران محور اصلی رشد بهای نفت در این سال بود. از سویی به دنبال وقوع انقلاب اسلامی در ایران، تولید نفت کشور به شدت کاهش یافت و از سوی دیگر بعد از انقلاب نیز حمله عراق به ایران موجب شده بود که تولید و صادرات نفت دو کشور به شدت با خطر مواجه شود. به دنبال این وقایع تولید نفت ایران که پیش از انقلاب به حدود ۶ میلیون بشکه در روز رسیده بود، تا پایان جنگ تحمیلی در سطوح کمتر از ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز باقی ماند. این در حالی است که تولید نفت عراق نیز به شدت تحت تاثیر جنگ قرار گرفت. تولید نفت این کشور نیز از حدود ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز در ابتدای جنگ به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه رسید. سپس این کشور تولید خود را در دوران جنگ به آرامی افزایش داد اما در پایان جنگ یعنی در سال ۱۹۸۸ تولید عراق حدود ۲ میلیون بشکه در روز بود که نسبت به توان تولید این کشور بسیار کمتر بود.با این حال رشد شدید قیمت‌ها این بار به افت شدید تقاضا منجر شد و از سویی پیشرفت تکنولوژی تولید و افزایش تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک، موجب شد که رشد تولید قیمت‌ها پایدار نباشد و با وجود کاهش تولید نفت از سوی دو عضو بزرگ اوپک، قیمت‌ها در سراشیبی سقوط قرار بگیرد.
