سال ۱۳۵۱ بود که شرکت شل در خلیج فارس و در فاصله ۱۰۵ کیلومتری بندر عسلویه موفق به کشف نفت شد؛ اما در آن زمان به دلیل نبود توجیه اقتصادی، توسعه لایه نفتی پارس جنوبی در دستور کار قرار نگرفت.
طی سالهای ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ با حفر سه حلقه چاه در این ناحیه، اطلاعات جامعتری از مخزن به دست آمد و با توجه به مشترک بودن این میدان نفتی با کشور قطر و نیاز به بهره برداری از این میدان جهت صیانت از منافع ملی، قرارداد خدماتی بیع متقابل برای توسعه لایه نفتی بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت پتروایران امضا شد.
توسعه میدان در فاز نخست در ناحیه A۲ با مساحتی در حدود ۶۳ کیلومتر مربع و با هدف تولید روزانه تا سقف ۳۵ هزار بشکه نفت خام به شرکت توسعه پتروایران واگذار شد که در شرح کار واگذار شده مواردی از جمله حفاری، تکمیل و آزمایش هفت حلقه چاه افقی (سه حلقه دو شاخه و چهار حلقه تک شاخه)، طراحی، ساخت و نصب و راه اندازی زیرسازه و روسازه سکوی سرچاهی و همچنین اجاره یک دستگاه شناور فرآورشی (FPSO) جهت دریافت، فرآورش، نگهداری و صادرات نفت تولیدی میدان در طرح اولیه پیش بینی شده بود.
فعالیتهای تحت الارضی و سطح الارضی
شرکت پتروایران در بخش تحت الارضی، اجرای عملیات حفاری اولیه را در سالهای ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ در دستور کار قرار داد و علاوه بر آن، هفت حلقه چاه افقی مجهز به پمپ درون چاهی (۳ حلقه دو شاخه و ۴ حلقه تک شاخه) حفاری کرد. مجموع طول حفاری پتروایران در این طرح، ۳۸ هزار و ۹۸۲ متر و مجموع حفاری افقی ۲۸ هزار و ۲۱۲ متر و فواصل تولیدی ۲۱ هزار و ۱۶۲ متر بوده است. همچنین به این عملیات باید اجرای عملیات تکمیل و اتصال چاه ها را در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲، اجرای عملیات اسیدکاری و آزمایش چاهها در سالهای ۱۳۹۳و ۱۳۹۴ با تزریق بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار گالن اسید و بروز رسانی مدلهای استاتیکی و دینامیکی میدان را اضافه کرد.
از سوی دیگر، در بخش سطح الارضی شرکت پتروایران زیرسازه ای با وزن ۱۳۰۰ تن، طول۲۵ متر، ارتفاع ۷۹ متر و عرض ۲۶ متر و روسازه ای با وزن ۸۲۰ تن، طول ۳۵ متر، عرض ۳۲ متر، ارتفاع۲۰ متر احداث کرد.
اگر چه فعالیت بخش حفاری و سکوی سر چاهی بعنوان شرح کار قرارداد بیع متقابل منعقد شده فی مابین شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه پتروایران عملاً در سال ۱۳۹۲ پایان یافت، اما به علت عدم تامین شناور فرآورشی مناسب به عنوان آخرین حلقه زنجیره تولید، امکان تولید از این میدان مشترک تا آن تاریخ میسّر نشد.
آغاز بهکار نخستین شناور پالایشی در ایران
با توجه به اهمیت بهره برداری از این میدان و به منظور تسهیل و تسریع در اجرای طرح توسعه بنا به تصمیم هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران، سازمان مستقلی بنام طرح مستقل لایه های نفتی پارس جنوبی در اواخر سال ۱۳۹۲ تشکیل شد که متعاقب آن، وظیفه تامین این شناور فرآورشی نیز در قالب یک قرارداد EPCIC از تیر ماه ۱۳۹۳ به شرکت توسعه پتروایران به عنوان پیمانکار اصلی طرح واگذار شد.
این شرکت پس از ارزیابی گزینههای مختلف شامل ساخت شناور فرآورشی جدید، خرید شناور فرآورشی موجود در بازار و ارتقای آن به مشخصات مورد نیاز و نیز تبدیل تانکر نفت به شناور فرآورشی جهت تامین این شناور، گزینه تبدیل را به عنوان گزینه بهینه از بعد مالی و زمانی انتخاب و پس از آن فرآیند ارزیابی شرکت های توانمند آغاز و متعاقب آن مناقصه برگزار شد. پس از تعیین برنده و انجام مذاکرات قراردادی و عقد قرارداد آن، عملیات اجرایی این بخش از تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۹۳ آغاز و در مدت دو سال کلیه فعالیت های طراحی، ساخت و راه اندازی اولیه به اتمام رسید.
شناور فرآورشی یا FPSO (Floating, Production, Storage & Offloading) دارای سیستم های دریافت نفت، فرآورش و نمک زدایی نفت و مخازن نگهداری نفت تولیدی می باشد که علاوه بر این، کلیه تاسیسات جانبی مورد نیاز آن شامل سیستم تولید برق، سیستم فرآورش آب همراه نفت، سیستم فرآورش آب تزریقی، پمپ های تزریق آب، سیستم های صادرات نفت و … است.
راهاندازی این شناور فرآورشی در تاریخ ۲۹ اسفندماه سال گذشته همزمان با ولادت با سعادت حضرت زهرا (س) و روز ملی شدن صنعت نفت محقق شد.
گمانهزنیها برای افزایش ذخایر نفت درجای لایه نفتی
هم اکنون بخش عمده لایه نفتی پارس جنوبی با مساحتی در حدود ۲۲۱۴ کیلومتر مربع در کشور قطر واقع شده است که با نام میدان الشاهین خوانده می شود در حالیکه مساحت نواحی قابل بررسی و اکتشاف اثبات شده نفتی در بخش ایران شامل نواحی A۱ ، A۲ ، B ، Cدر حدود ۵۵۰ کیلومتر مربع است.
بر اساس مطالعات اخیر و مشاهده وجود نفت در حین حفاری چاه های گازی، پیش بینی می شود که مساحت نواحی قابل بررسی و اکتشاف بخش ایران قابلیت افزایش تا ۳۸۰۰ کیلومتر مربع را دارد. بر اساس آخرین مطالعات مخزنی انجام شده میزان نفت درجای اثبات شده این میدان در بخش ایران، ناحیه ی قراردادی بالغ بر ۷,۷ میلیارد بشکه است که در لایه های مخزنی داریان بالایی، داریان پایینی و مادود قرار گرفته است. بر اساس مطالعات جاری انتظار می رود این رقم تا ۱۴ میلیارد بشکه در کل میدان افزایش یابد.
دستاوردهای شاخص یک طرح ملی
در تبیین مهمترین دستاوردها و ویژگی های بارز فاز نخست طرح توسعه لایه های نفتی می توان به تحقق آرزوی دیرینه تولید از میدان نفتی مشترک پارس جنوبی، ثبت بیشترین طول حفاری افقی در یک چاه (۴۴۴۹ متر)، تکمیل چاه بصورت هوشمند (Semi Smart Completions) به همراه پمپ های درون چاهی، تزریق بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار گالن اسید در چاه ها و آغاز به کار نخستین شناور فرآورشی در منطقه ی خاورمیانه اشاره کرد.
طراحی، ساخت و نصب ۹۹۹۸ تن تجهیزات جهت ساخت شناور فرآورشی در ۲۴ ماه، ثبت پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر – ساعت کارکرد بدون حادثه در مراحل مختلف ساخت شناور پالایشگاهی، خرید تجهیزات مورد نیاز از سازندگان تراز اول جهانی، انتقال دانش و فنآوری ساخت شناور فرآورشی با بکارگیری تیمی از مهندسان جوان ایرانی، مدیریت ساخت شناور بر اساس آخرین روش ها و استانداردهای بین المللی مدیریت، تکمیل فاز نخست طرح با حداقل سرمایه گذاری ممکن و اخذ گواهینامه در حوزه های مختلف از معتبرترین شرکت های رده بندی دنیا، از دیگر ویژگی های این FPSO به شمار می رود.
اقتصاد طرح
درآمدهای حاصله طی هشت ماه اخیر بالغ بر ۶۵ درصد هزینه های طراحی، ساخت، راه اندازی و بهره برداری FPSO را جبران کرده است. به علاوه پیشبینی میشود کلیه هزینه های طرح توسعه میدان اعم از تحت الارضی و سطح الارضی در کمتر از دو سال با درآمدهای حاصله از نفت تولیدی قابل جبران باشد.
